Hans van Manen 90

Op 11 juli 2022 viert de grootmeester van de Nederlandse dans, Hans van Manen, zijn negentigste verjaardag. Het Nationale Ballet viert dat uitgebreid, onder meer met een tournee door heel Nederland, waarbij het gezelschap drie juwelen uit zijn omvangrijke Van Manen-oeuvre presenteert.  
 
Hans van Manen 90 opent met een van de vroege successen van de choreograaf: Metaforen. Hoewel het ballet ruim 55 jaar geleden werd gemaakt, zijn alle elementen van Van Manens meesterschap in dit werk al aanwezig, zoals zijn volstrekte helderheid in concept en bewegingstaal. Metaforen is opgezet als een classicistisch ballet, maar gaandeweg ontvouwt zich een geraffineerd vormenspel vol onverwachte wendingen. Spraakmakend was destijds het mannenduet, door velen als provocerend opgevat, terwijl Van Manen slechts wilde aantonen dat een pas de deux net zo goed door twee mannen kan worden gedanst. 

Eén brok samengebalde energie.
Van Manens sublieme choreografie Grosse Fuge, op Beethovens gelijknamige strijkkwartet, werd na de première in 1971 uitgeroepen tot ‘meest belangwekkende Europese ballet van het decennium’. Vandaag de dag heeft dit zinderende dubbelkwartet nog altijd niet aan populariteit afgedaan: Grosse Fuge is een van de meest uitgevoerde Van Manen-balletten wereldwijd. ‘Briljant en oogstrelend’, ‘één brok samengebalde energie’, schreef de pers over recente uitvoeringen.De choreografie voor vier mannen en vier vrouwen bestaat uit twee sterk verschillende delen, die samen toch een harmonisch geheel vormen. In de fuga zijn de spanningen complex en geladen; in de cavatina worden ze lyrisch omspeeld en opgelost. De mannen dragen in het eerste deel zwarte rokken, ontworpen door Van Manen zelf, die hun bewegingen nog feller en agressiever maken, terwijl de vrouwen eruitzien alsof ze net uit hun avondjurk zijn gestapt. 

Suspense 
Voor Concertante, het slotballet in Hans van Manen 90, liet Van Manen zich in 1994 inspireren door de Petite Symphonie Concertante van de Zwitserse componist Frank Martin. Het is een fascinerend, met humor en agressie doorspekt ballet dat, zelfs in de meest wervelende solo’s en intense pas de deux, getuigt van de voor Van Manen zo typerende geraffineerde eenvoud, visuele logica en muzikaliteit. Concertante heeft dat wat bij thrillers als ‘suspense’ wordt aangeduid: er broeit iets, er borrelt iets, en je kunt er niet precies je vinger opleggen.  

Een gegeven dat ook aan de basis ligt van de twee duetten in het stuk: hoe verschillend ook – het eerste strak, afgemeten; het tweede behoorlijk agressief – in beide zit, aldus Van Manen, ‘iets dat verraadt dat de zekerheid er van beide kanten niet is’.  
 

“Een zeldzaam mooi, veel te weinig vertoond voorbeeld van zuiver classicisme” 
Trouw over Metaforen 
 
“Concertante is onmiskenbaar een Van Manen; abstractie, gestructureerd lijnenspel en complexiteit in eenvoud (..) Laten we het gewoon een 'must see' noemen” 
Noordhollands Dagblad 

HANS VAN MANEN | Choreograaf 
Hans van Manen (1932) wordt internationaal gezien als een van de allergrootste choreografen ter wereld. Hij heeft ballet bij een groot publiek populair weten te maken. Inmiddels heeft Van Manen meer dan 150 balletten gecreëerd. Hans van Manen is naast choreograaf ook tien jaar als fotograaf actief geweest; zijn werk was internationaal in boekvorm en op tentoonstellingen te zien. Zijn debuut Feestgericht (1957) werd meteen bekroond met de Staatsprijs voor Choreografie. Vanaf 1961 werkte Van Manen afwisselend bij de twee belangrijkste dansgezelschappen van Nederland: het Nederlands Dans Theater en Het Nationale Ballet. Sinds 2005 is hij vaste choreograaf van Het Nationale Ballet. In 2007 werd hij bevorderd tot Commandeur in de Orde van de Nederlandse Leeuw. In 2000 werd Van Manen onderscheiden met de Erasmusprijs en in 2013 met de Gouden Eeuw Award. In 2017 werd hij door het Franse Ministerie van Cultuur benoemd tot 'Commandeur des Arts et des Lettres', de hoogst mogelijke staatsonderscheiding op het gebied van kunst en letteren in Frankrijk. In 2018 ontving Van Manen de Eremedaille voor Kunst en Wetenschap van de Huisorde van Oranje, vanwege ‘zijn enorme bijdrage aan de kunsten in Nederland en het ballet in het bijzonder’.