De verzegelde engel

Het verhaal achter De Verzegelde Engel

Een icoon van een engel wordt door machthebbers van dorpsbewoners afgenomen en met was verzegeld voor transport. Voor auteur Nikolaj Leskov – die deze gebeurtenis en de afloop ervan in 1872 gebruikt voor zijn novelle - waren de dorpsbewoners een voorbeeld van de hoeders van oude Russische artistieke tradities. Ruim honderd jaar later componeert Rodion Sjtesjedrin een monumentaal koorstuk en ontleend de titel ervan aan de novelle van Leskov.

In hoeverre herkennen we het verhaal van Leskov in het koorwerk van Sjtesjedrin? Het is duidelijk dat de waardering voor Russisch-orthodoxe tradities door beiden wordt gedeeld, maar de tekst van Sjtesjedrin heeft geen verband met de novelle. Integendeel, het bestaat volledig uit teksten uit de Russisch-orthodoxe liturgie.

Het vermoeden bestaat dat Sjtsjedrin de titel koos om zijn werk door de censuur te krijgen, aangezien de Sovjet Unie in 1988 nog altijd een atheïstische, communistische staat was. Het waren wel de dagen van Gorbatsjovs glasnost en perestrojka, en Sjtsjedrin was één van de velen die de kans aangrepen om religieus geïnspireerde werken te schrijven.

De Verzegelde Engel is dan wel stevig verankerd in de traditie van de Russisch-orthodoxe koorzang, het draagt ook de sporen van een compositie uit de (late) twintigste eeuw. Geregeld is de harmonie licht dissonant, er zijn clusterklanken te beluisteren (deel 3), glissandi (deel 3, 4) en nadat in deel 4 voor het eerst de naam Judas is gevallen, scanderen diverse stemmen klankeffecten als ta-ta-ta-ta en ne-ne-ne.

Het veruit meest opvallende is de inzet van de fluit of, om precies te zijn, een svirel, wat een verzamelbegrip is voor volkse Russische houten blaasinstrumenten. Dat brengt met zich mee dat uitvoerenden de vrijheid hebben een (houten) blaasinstrument naar smaak te kiezen. De Verzegelde Engel is daarmee een fascinerend stuk dat verleden en heden samen brengt in een overweldigende compositie.