Acteur Danny Westerweel speelt Alphons Ariëns in de theaterproductie 'Door het Stof'

Acteur Danny Westerweel speelt Alphons Ariëns in de theaterproductie 'Door het Stof'. Hij acteert simultaan op twee podia en pendelt tussen het Wilminktheater en Muziekcentrum. Met een stopwatch.

Rob Wissink - Enschede

De Brug der Zuchten in Venetië verbindt het Dogepaleis met de gevangenis. Twee totaal verschillende werelden met een smal pad ertussen. Een pad van hoop. Enschede heeft ook zo'n brug. Een glazen verbinding tussen het Wilminktheater en Muziekcentrum. Die speelt een cruciale rol in de grote theaterproductie Door het Stof die van 13 juni tot en met 13 juli draait in Enschede, ter gelegenheid van het 700-jarig bestaan van de textielstad.

De titel verwijst naar de textielindustrie die Enschede ongekende welvaart bracht. Tegelijkertijd ging dat over de ruggen van textielarbeiders, die letterlijk door het stof moesten om te kunnen overleven. Aan het einde van de 19de eeuw was de kloof tussen arm en rijk in Enschede schrijnend. Kapellaan Alphons Ariëns wilde daar wat aan doen. Hij moest schipperen tussen de arme en de rijke bubbel om wat gedaan te krijgen. Dat 'schipperen' is precies wat acteur Danny Westerweel doet in zijn rol van Ariëns in Door het Stof. Hij moet zich fysiek verplaatsen tussen twee theaterzalen, van het arme podium naar het rijke podium en vice versa.

Machtsmisbruik

Westerweel is geboren en getogen in Deventer. Hij speelde in grote landelijke theaterproducties als Soldaat van Oranje en Het Pauperparadijs. "Het Pauperparadijs had qua thematiek veel raakvlakken met Door het Stof. Het gaat over machtsmisbruik en de ontwrichtende kracht van armoede in een samenleving die bestaat uit 'haves' en 'have nots'. Tijdens de repetities werd dat treffend verwoord door een collega: 'We spelen op schuldige grond.' Bij de eerste doorloop wist ik: 'Dit stuk gaat raken'. Het raakt de identiteit van de Twentenaren. Mensen in de zaal zullen het voelen. Dit gaat over mij! Toch is het niet alleen maar kommer en kwel. Er wordt ook veel gelachen. Humor is een mooie manier om met tragiek om te gaan."

Hoewel Door het Stof fictie is, heeft Westerweel zich wel gelijk verdiept in zijn personage. "We willen Ariëns eer aandoen. Hij is de sleutelfiguur. Een tragisch personage. Hij moet door het stof bij de textielbaronnen en probeert met man en macht een staking te voorkomen. Want hij weet ook: voor elke staker tien anderen. Wie zijn baan terug wil, krijgt minder loon."

Mensen in de zaal zullen het voelen. Dit stuk gaat over mij! - Danny Westerweel

"Ariëns probeert duidelijk te maken dat de fabrikanten daarmee in eigen vlees snijden. Maar die zien zichzelf juist als weldoeners. Ze bouwen ziekenhuizen en schenken parken aan de gemeenschap. Ariëns heeft meer van een politicus dan een priester. Hij vecht voor meer ademruimte voor de arbeiders, een vakbond. Het lukt hem niet."

Door het Stof is geschreven in het besef dat in Enschede twee grote theaterzalen naar elkaar staan. Met een luchtbrug ertussen. Dat is bijzonder, misschien wel uniek. "De eerste twee bedrijven worden tegelijkertijd gespeeld in twee zalen. Ik ben een van de personages die steeds op en neer moet", zegt Westerweel. "We hebben met de stopwatch gerepeteerd. Ik heb precies twee minuten om via de brug naar de andere zaal te komen. Nog een geluk dat ik me niet hoef om te kleden."

Goed gecast

Westerweel is onder de indruk van de uitwerking van de thematiek. "Arm versus rijk. Dat zie je, dat voel je. In de decors, in de hapjes die worden geserveerd, in de taal die wordt gesproken en in de muziek die wordt gespeeld. Het stuk zit knap in elkaar. De personages zijn ook uitzonderlijk goed gecast. Laus Steenbeeke als rijke textielbaron, Hans Oldigs en Ellen Pieters als arme sloebers in een volksbuurt."

Het is volgens Westerweel niet van belang in welke volgorde je het stuk ervaart. Eerst het zuur, dan het zoet, of andersom. "Belangrijk is dat het perspectief voor de toeschouwers in het tweede bedrijf 180 graden draait. Ze wisselen dan van zaal. Van arm naar rijk of van rijk naar arm. Je voelt de wanhopige poging van Ariëns om de groepen dichter bij elkaar te brengen. Het lukt niet. Na het tweede bedrijf is de kloof er nog steeds. Is armoede op te lossen? Hoe houden we hoop?"

Zaadje geplant

"Dan komt deel drie. De droom van Ariëns. Bestaat er een wereld waarin de verschillen tussen arm en rijk weg zijn? Ariëns twijfelt. Heeft hij gefaald? Heeft hij zichzelf een onmenselijke opdracht gegeven of toch een zaadje gepland? Een geval van: boompje groot, plantertje dood."

Zo word je met Door het Stof langzaam naar het heden getrokken. "Machtswellust is hyperactueel. In de journaals gaat het over bestaanszekerheid die wordt weggeslagen. In de geest van Ariëns is er een tegenwicht. Wie zich verenigt, vergaart macht. Alleen samen kunnen we echt iets voor elkaar bosken tegen de machthebbers van nu. Dat is pas een hoopvolle boodschap die past bij de tragiek van Enschede. Vallen en opstaan, veerkracht tonen. De geschiedenis van 700 jaar Enschede in een notendop."